به مناسبت برگزاری نوزدهمین کنگره حزب کمونیست چین، سوسیالیسم چینی هم چون عصرجدیدی که با نام و تمثال شی مزین شده است!*
ریاست مادالعمری و معنای «سوسیالیسم با طعم چینی»!
وسوسهء تمرکز قدرت، از جنس گناه نخستین است که انسان مرتکب شد و ظاهراً تا قیامت با او همراه است! پویش به سوی تمرکز و یکدست شدن قدرت، از ذات و ماهیت قدرت جدا نیست؛ قدرتی که از بدنهء جامعه جدا و نهادینه می شود و همواره به گونه ای سرشتی میل به تمرکزدارد. از آن جا که تمرکز قدرت آسیب های جدی خود را هم دارد، تاریخاً تلاش شده تا بدون این که به اصل وجود قدرت جدا شده و مشرف بر جامعه خللی وارد شود، در چهارچوب آن و با اتخاذ تدابیری چون انتخاب های دوره ای و تغییر ادواری چهره ها، قائل شدن به محدودیت زمانی زمامداری و تقسیم قوا و آزادی رسانه ها و نظایر آن، کشش ذاتی قدرت به تمرکز را تا حدودی و البته بیشتر در شکل کنترل نمایند و به نوعی دست و پایش را در پوست گردو بگذارند.
اما حتی همین نوع تدابیر هم نتوانسته است خود را تثبیت کند و به هدف اش برسد. در دموکراسی های غربی تکنولوژی قدرت به نحوی سامان داده شده است که تغییر چهره ها عملاً نتواند با تغییرسیاست ها همراه شود که نتیجتا خروجی آن عموما با خواست های جامعه تطابق نداشته است. در کشورهای شرقی و دولت های اقتدارگرائی مثل چین حتی همان حدود هم نا ممکن بوده و حتی شاهدبازگشت به عقب در مقیاس خودچین، پس از اصلاحات دنگ شیائوپینگ در دو دوره ای کردن ریاست جمهوری و سیاست گردش نخبگان سیاسی و تعیین محدودیت سنی برای رهبران و سیاست جوانگرائی و گرایش به بازکردن راه مادام العمرکردن قدرت مطابق آن چه که در موردشی جین پینگ صورت گرفت هستیم. این که ماشین حزبی یکدست و هیولاوشی ساخته می شود که در آن تنها دونفر از نزدیک به سه هزار نماینده رأی مخالف می دهند، نشان می دهد که چگونه قدرتی که از جامعه جدامی شود، بی مهارشده و تبدیل به قدرتی مشرف بر زندگی و حیات جامعه می گردد. آیا ساخته و پرداخته کردن چنین ماشین یکدستی با تنوعات جامعه چین و طبیعت بشری انطباق دارد؟ تک حزبی بودن، ادغام حزب دولت، ترکیب ریاست جمهوری با دبیرکلی حزبی و فرماندهی کل ارتش در یکجا، حذف محدودیت دو دوره ای و درج نام و اندیشه های شی در مرام نامه و اساسنامه حزب، و همه این ها در پرجمعیت ترین و دومین اقتصادبزرگ جهان چنان تمرکزقدرتی را پدیدآورده است که شاید تاریخ تاکنون کمتر بخود دیده باشد. مثل همه مواردمشابه چنین روندی با مستمسک قراردادن حساسیت اوضاع و چالش های پیشارو و وعده ورودسوسیالیسم چینی به عصرجدید و تحقق «رؤیای» بزرگ تبدیل شدن چین به ابرقدرت اقتصادی و سیاسی و نظامی، و نقش آفرین در پهنه گیتی صورت می گیرد. اگر مکتب مائو و انقلاب فرهنگی با کیش شخصیت و سودای تمرکزقدرت و تصفیه و یکدست کردن حزب در زمانه خود یک تژاژدی بود که نتیجه اش دامن زدن به گریز از سوسیالیسم و گشودن آغوش به سرمایه داری بود، آیا تکرارآن در قرن بیست و یکم با علم کردن کیش شخصیت و « شی هم چون جوهره و هسته حزب» و واردکردن مکتب او در مرامنامه حزبی به عنوان اندیشه ورپیشتاز و مشعلی فراراه حزب برای ورودسوسیالیسم چینی به عصرجدید، یک رخداد (یا ضدرخداد؟) تاریخی -کمیک نیست؟!.
گاهی انسان مات و مبهوت می ماند که آیا بالأخره تاریخ تحول انسان به جلو حرکت می کند یا به عقب؟! بنظر می رسد که رشدنا متوازن منشأ چنین فرازو فرودها و تناقضات و مصائب ناشی از آن باشد که خود ریشه در گرفتارشدن انسان در تاروپودمناسبات اجتماعی مبتنی بر قدرت و رقابت و سودخواری دارد که عملا ِخرد و تدبیر او را به گروگان گرفته است. و تا مادامی که سنگ بنای منابسات جهان بر رقابت و خالی کردن زیرپای آن «دیگری» استوار باشد، گریزی از این نوع رجعت ها و ناموزونی ها نیست. وقتی از تناقض ها سخن گفته می شود، نباید فراموش کرد که یکی از ویژگی های «سوسیالیسم نوعی چینی» ترکیب خلاق آن با «تجارت آزاد» است. پیشبردسرمایه داری و اقتصادبازازآزاد با پرچم«سوسیالیسم»!. اما سوای این لفاظی های توخالی، هدف همان است که اشاره شد: تحقق «رؤیای چینی» تبدیل شدن به مهم ترین ابرقدرت اقتصادی وسیاسی و نظامی، و با حضوری نقش آفرین در ژئوپلتیک جهان. وعده تحقق چنین رؤیائی با داشتن چشم اندازفرصت های بزرگ و تهدیدهای بزرگ، مبنای عروج منجی جدیدچین است. به قول یکی از شرکت کنندگان کنگره خلق، ما به یک رهبرقدرتمند نیازداریم تا ما را به سوی جلو پیش ببرد. غافل از آن که عروج رهبران قدرتمند و بلامنازع و غیرقابل کنترل توسط جامعه و نهادهای موجود چه بسا خود سرآغازی باشد برای انحطاط و انباشت تضادهائی که تخلیه آن ها زمین لرزه های بزرگ آتی را تشکیل می دهند. در حقیقت آن چه که تحت عنوان سوسیالیسم با مشخصه چینی گفته می شود، نام واقعی اش سرمایه داری با ویژگی های چین است که از یکسو آمیزه ای است از سرمایه داری دولتی نیرومندی با رهبری قاطع حزب و سرمایه داری خصوصی فعالی که نقدا هزاران میلیاردر را در آستین خویش پرورده است، و از سوی دیگر ارج نهادن به سنت کیش رهبران حکیم و اقتدارطلب. باین ترتیب جهش به جلو با جهشی به عقب تکمیل می شود و سنت و مدرنیته با هم پیوند می خورند. با درج نام و اندیشه شی در اساسنامه و مرامنامه حزب، هرکسی که جرئت کند از او و مواضعش انتقادکند باید بداند که با عواقب نقض مرامنامه حزب سروکار خواهدداشت. حالا دیگر او رسما به جرگه خطاناپذیران پیوسته و مصون از انتقاداست و به مرتبتی هم وزن مائو نائل شده است.
با این همه رشدتنوع و تکثر در همه حوزه های زندگی یکی از ویژگی های بارزهمان عصرجدیدی است که شی برای معراج خود به آن متوسل می شود. گرایشی که با فلسفه تمرکزحداکثری یک حزب، یک دولت، یک ملت و یک انضباظ حاکم بر همه و یک سیاست و یک صدا و آن گونه که او می گوید تبعیت الزام آورهمه از این سیاست ها، تضادبنیادی دارد. گرچه فعلا رشداقتصادی و شعارمبارزه با فساد که گفته می شود هم چون شمشیردودم در عین حال محملی برای تصفیه مخالفان هم هست، و شایدهم نوعی «مستی توده ای» گذرا، اهرم های پیشروی شی جین پینگ بوده است، اما بعیداست جامعه یک میلیارد و چهارصدمیلیون نفری در حال پیشرفت چین را بتوان برای مدتی طولانی با توسل به جادوی سنت چینی «رهبران فرهمند و حکیم» به خاموشی و تمکین واداشت.
البته تحولات چین را نمی توان صرفا در چهارچوب خودش و بدون توجه به تحولات جهانی موردبررسی قرارداد: در حقیقت تحولات داخلی چین در متن پارادایمی از تحولات جهان سرمایه داری صورت می گیرد که رشداقتدارگرائی یکی از مشخصات بارزآن است. سرمایه داری ، لااقل بخش های مهمی از آن، برای مقابله با بحران های عمیق و جنگ تجاری و رقابت های سنگین و افت هژمونی قطب های تاکنون مسلط، و منازعه بر سرتقسیم مناطق نفوذ در جغرافیای سیاسی جهان و البته چالش های مترتب بر سونامی انقلاب چهارم صنعتی که بر دامنه این بی ثباتی و بحران ها می افزاید، به دولت های اقتدارگرا متوسل شده است. حتی در کشوری مثل آمریکا که دژسرمایه داری از نوع لیبرال محسوب می شده است، نیز شاهدعروج اقتدارگرائی هستیم. ترامپ مثل روسیه پوتین و چین شی جین پینگ دلش برای سان دیدن از قشون غنج می زند. دکترین و استراتژی های جدید برای تؤسعه سلاح های هسته ای و دیگرسلاح های کشتارجمعی در آمریکا و روسیه و چین تدوین می شوند... حتی در آلمان هم مرکل به ریاست دو دوره ای بسنده نمی کند... قبلا برگزیت انگلیس را داشتیم... حالا در ایتالیا و اطریش و مجارستان و لهستان و .. جریان های اقتدارگرا هم سربلند می کنند. «بازگرداندن عظمت» شعاربی پژواکی نیست. فقط ترامپ نمی گوید که عظمت را به آمریکا برمی گردانیم، این شعار در روسیه و چین هم شنیده می شود. هرکدام سعی می کنند که هرچه بیشتر به رهبران قدرتمند و مناسب دوره بحران خوش آمد بگویند. به رخ کشیدن و به نمایش گذاشتن مدرن ترین و آخرین نسل سلاح های کشتارجمعی و افرایش بودجه های نظامی به بخشی از مناسک سیاست ورزی این روزها تبدیل می شود. چنین رویکردهائی چه چیز را نشانه می روند؟. چه چشم اندازی را پیشاروی بشرمی گشایند؟ از جنبش صلح و ضدجنگ چه خبر؟ در شرایطی که دموکراسی به ُکما می رود، خوش آمد گوئی به اقتدارگرائی بخشی از تدارک ورودجهان به دوران کسوف محسوب می شود. در همین رابطه عروج شی به عنوان رهبری خطاناپذیر بخشی از همین مناسک است. امیدوار باشیم که کسوف کامل نباشد و خورشید دوباره ظاهرشود!
۱۲.۰۳. ۲۰۱۸ (بازتکثیر) تقی روزبه
شی جین پینگ: نام عصرجدید سوسیالیسم چینی
کنگره چین به افزایش دوره ریاست جمهوری رأی داد
No comments:
Post a Comment