بازهم تجمع نمازجمعه ومسأله تاکتیک؟

نمازجمعه فردا وچگونگی برگزاری آن تبدیل به موضوع مهم وحساسی شده است. چرا که ازیکسو رفسنجانی پس ازشش هفته غیبت ودورنگهداشته شدن ازآن امامت آن را برعهده دارد وازسوی دیگراعلام شده است که موسوی وکروبی نیزدرآن شرکت خواهند کرد. ازجانب دیگرآماده باش فوق العاده رژیم وتلاش های آن برای کنترل نمازجمعه نیزازدیگرعواملی است که آن را مهم کرده است. مساله اصلی آن است که بخشهائی ازمردم معترض برای گشوده شدن معضل بن بست تجمعات میلیونی*1 وبزرگ که با سرکوب شدید رژیم مواجه شده است،درجستجوی بهره گیری ازمناسبات ها،تجمعات قانونی وتبدیل آن به یک تجمع اعتراضی وآکسیون بزرگ توده ای است.تاکتیکی که درموارد دیگری مثلا خود "انتخابات" ویا برگزاری مراسم سالگرد 7 تیردر مسجدقباد و یا بکارگیری برخی تجمعات و شعارها وفریادهای شبانه و... نیزمورد بهره برداری ومورد استفاده قرارگرفته است.بی شک تاکتیک چیزی نیست که کسی بتواند ازقبل ودرذهن خویشتن آن راخلق کند و برهمین اساس آن را نفی یا تصدیق کند. چرا که سرشارازابتکارات غافل گیرکننده وبدیع که درمیدان عمل پرورده میشود.درجنبش های توده ای بهره گیری ازفرم های موجود واشکال قانونی وتزریق مضمون کاملا متفاوت درآن یک واقعیت انکارناپذیر است وازسوی دیگر بهمین دلیل محل نزاع صف آرائی گوناگون وبرخا متضادی است که هرکدام برای ساختن بدیل وزدن مهرونشان خود برآن مشغولند.البته جنبش اعتراضی برآن است با بکارگیری ابتکارات و نمادها و تجربیات خود چنین اجازه مصادره آن را به دشمن خویش ندهد(همانطورکه درمورد نمایش انتخابات به مقابله با مصادره آن پرداخت) و رژیم نیزبرآن است که با بسیچ وحضورگسترده پایگاه باصطلاح توده ای خود وبسیج و سپاه ونیزآوردن سربازان و جمعیت های هواخواه خود ازنقاط دیگرو... وکنترل شعارها ازبالا ازیکسو و تلاش وفشار به رفسنجانی برای آنکه درسخنرانی رعایت همه جوانب را کرده وبا جنبه انتقادی بخودندادن،فضائی برای جولان مخالفان حاکمیت فراهم نکند و البته مهمترازهمه باپلیسی کردن شدید صحن ومحیط اطراف دانشگاه اجازه چنین امری را ندهد. بنابراین می توان گفت که درجه موفقیت آن درگروعوامل گوناگونی چون حضورگسترده وانبوده مردم دراطراف واکناف دانشگاه،وتاحدی نحوه برخورد رفسنجانی به مثابه فراهم کردن یا نکردن دستاویزهای لازم ویا برخورد موسوی و کروبی و... بااین مساله دارد. درمیان فعالین وسازماندگان جنبش حول این مساله دونظروجود داشته است .برخی آن را نادرست دانسته اند وبراین نظربوده اند که ریسک چنین تاکتیکی بالابوده و رژیم می تواند آن را بسود خودمصادره کند ونظردیگری براین نظربوده اندکه همانند "انتخابات"و موارد دیگربا حضورگسترده وبکارگیری ابتکارات گوناگون می توان ضمن بهره گیری ازامکان تجمع یابی درشرایط سرکوب آن را تبدیل به یک اعتراض گسترده واحیانا یک اکسیون بزرگ خیابانی کرد.برای آنکه این اختلاف موجب پراکندگی وتتشت صفوف جنبش نگردد،بنظرمی رسد درفرمول هم شرکت درصفوف نمازجماعت(توسط آنها که آن را قبول دارند) وهم دربیرون ازصفوف نمازجمعه و دراطراف واکناف توافقی صورت گرفته است. بی شک کسی نمی تواند برای تاکتیک های توده ای پیشاپیش نسخه پیچی کند. آنها درشرایط پیچیده ای صورت می گیرند و همانطورکه درانقلاب بهمن نیزشاهد بودیم، این نوع تاکتیک ها ازغنا وتنوع وابتکارات توده ای بسیاری برخوردارند. البته این روشن است که درواقعیت امر یک تاکتیک تماما فقط توسط خود جنبش بکارگرفته نمی شود بلکه طبقات حاکمه وقدرت های بزرگ نیزبیکارنه نشسته وتمامی تلاش خود را-وباتوجه به امکانات گسترده تأثیرگذاری آنها- برای زدن رنگ ومهرخود برتاکتیک ودیکته کردن آن برجنبش بکارمی گیرند. بی شک تجربه فردا آزمونی مهمی است برای محک زدن درستی ونادرستی این نوع تاکتیک ها وجایگاه آن.

*1-البته این نکته را باید توجه کردکه معضل تاکتیک فقط مساله فنی نیست بلکه درعین حال و اساسا تابعی است ازتوازن نیرو.بنابراین جنبش باید بتواند اساسا با جهت گیری حول تاکتیک های مستقل خود وجهت گیری دراین سمت وسوراه پیشروی خود را بگشاید(باتوجه به این واقعیت که جنبش اصالتا خود به سرعت درحال تولید مناسبت های متعلق به خودنظیربزرگداشت های جان باختگان خود،رهائی زندانیان خود، وبهره گیری ازمناسبت های تاریخی متعلق به خود ونظائراست). والبته درکنارآن ها ودرجهت تقویتشان،طبعا ازنزاع های درونی حاکمیت وفرصت ها و امکانات موجود دراین رابطه نیزغافل نیست.

2009-07-17 - 26-04-88 تقی روزبه