تجربه بارسلون برای بازپس گیری فضاهای تصاحب شده شهری

تجربه بارسلون برای بازپس گیری فضاهای تصاحب شده شهری!

شهرهای امروزی، بویژه شهرهای بزرگ، عصاره و بیانگرناهنجاری های انباشته شده نظم مناسبات اجتماعی و اقتصادی حاکم و مشخصا تبلورنقض سیستماتیک حقوق شهروندی مشتمل بر: سیطره ماشین ها و تسخیرخیابان ها و فضاها و جاده ها توسط وسائل حمل و نقل بویژه خصوصی، شرکت ها و بانک ها و.. دود وسروصدا، کم تحرکی و فقدان فضای سبز و دشواری تنفس و پی آمدهای آن، نقویت بیگانگی، انفرادمنشی و گسست مراودات و مناسبات اجتماعی و انسانی ساکنین، کمبودفضاهای تفریحی و عدم بهره گیری بهینه از اوقات فراغت، و فقدان فرصت و امکانات برای انجام تجربه های مشترک، سربرافراشتن محلات اعیانی و و فقیرنشین و....و در یک کلام طبقاتی ، مسموم و بیگانه شدن، هم چون آئنینه تمام نمای سیستم حاکم است. کاربری و معماری این شهرها اساسا در خدمت تأمین نیروی کار و مصرف و هم چنین کنترل شهروندان است. از همین رو بیرون کشیدن فضاهای شهری و شهروندی، از چنگ سرمایه و صاحبان قدرت، برای بهره گرفتن از حقوق شهروندی دموکراتیک اکنون تبدیل به یک ضرورت حیاتی شده است. امروزه شهرها هم چون کارگاهی بزرگ در خدمت سرمایه و بازتولیدگسترده آن و از جمله به عنوان شهروندمصرف کننده قراردارند. روح حاکم برمعماری آن نیزعموما هدایت ترددساکنان به غرفه ها و فروشگاه های متعلق به مراکزبزرگ تولیدی و تجاری است. از این رو امروزه مبارزه برای زیست و زندگی توسط شهروندان، با مبارزه علیه کلیت سیستم وعلیه کالائی شدن زندگی است.

شعارشهرمان را با زندگی پرکنیم و خیابان ها را بازپس بگیریم، تجربه ای که شهربارسلون به شیوه خاص خود آن را در دستورکارخودقرار داده است، می تواندافق های تازه ای را در مبارزه علیه سیطره سرمایه برشهرها بگشاید:

برنامة بارسلون برای

بازگرداندن خیابان‌ها بهساکنان شهر  

مارتا باسلز/ترجمه:علی رفاهی

استراتژی جدید و جسورانة پایتخت کاتالونیا، ترافیک را تنها به تعدادی خیابان اصلی محدود می‌کند، آلودگی را به شدت کاهش می‌دهد، و خیابان‌های فرعی را به "فضاهای شهروندی"ای برای فرهنگ، تفریح و اجتماعات مردمی تبدیل می‌کند.

در آخرین تلاش یک شهر بزرگ برای دور شدن از فرادستیِ اتومبیل‌ها، بارسلون طرح‌های بلندپروازانه‌ای دارد. در حالی که این شهر با میزان بالایی از آلودگی و سروصدا روبروست، برنامة جدیدی برای غلبه بر ترافیک پیشنهاد داده است که میزان آلودگی را تا ۲۱% کاهش می‌دهد. این برنامه هدف دیگری نیز دارد: آزاد کردنِ ۶۰% خیابان‌هایی که هم اکنون مورد استفادة ماشین‌ها هستند و باز تولید آن‌ها در قالب "فضاهای شهروندی". این طرح حول محور "سوپر بلوک‌ها" یا بلوک‌های بزرگ ساماندهی شده است. بلوک‌هایی که به زبان کاتالانی به آن‌ها "جزیره" می‌گویند و در واقع قطعات شهری‌ای هستند به سانِ محله‌های کوچکی که ترافیک حولشان جریان دارد. اکنون بناست این‌ها با شعار "شهرمان را با زندگی پُر کنیم" تغییر کاربری یابند.

 مطالعات نشان می‌دهند که آلودگی هوا سالیانه موجب مرگ زودهنگام ۳۵۰۰ نفر در کلانشهر بارسلون با جمعیت ۳میلیون و ۲۰۰ هزار نفری می‌شود، و تأثیرات مخربی نیز بر اکوسیستم و کشاورزی محلی دارد.

این طرح در محلة مشهور شبکه‌ایِ "اِیخامپله" (به معنی گسترش) شروع خواهد شد. طرح انقلابیِ مهندسی شدة این محله توسط "ایلدفونس سِردا" در اواخر قرن نوزدهم، بر این اساس انجام شده بود که شهر را قادر به تنفس سازد. هدفش، هم به دلایل ایدئولوژیک و هم حفظ سلامت عمومی، آن بود که جمعیتِ شهر به‌نحو مساوی پخش شود و همزمان، فضاهای سبز برای هر بلوکی تضمین گردد. با این‌حال، واقعیت و توسعة شهری بیشترین استفاده را از این طرح بردند و به موازاتی که شبکه‌ها به تسخیر ماشین در آمدند، میزان آلودگی و سروصدا در شهر اوج گرفت. برنامه‌ای که قرار بود بارسلون را شهری سالم‌تر کند، اکنون باید مجدداً مورد بازبینی قرار می‌گرفتند. مطالعات نشان می‌دهند که آلودگی هوا سالیانه موجب مرگ زودهنگام ۳۵۰۰ نفر در کلانشهر بارسلون با جمعیت ۳میلیون و ۲۰۰ هزار نفری می‌شود، و تأثیرات مخربی نیز بر اکوسیستم و کشاورزی محلی دارد. بارسلون و ۳۵ شهرداری دیگرِ اطراف آن، عموماً ناتوان از دستیابی به اهداف کیفیت هوایِ استانداردِ اتحادیة اروپا هستند.

بارسلون: شهری آلوده

مطالعه‌ای که از سوی آژانس "علم امراض مُسریِ محیطی" انجام شده است نشان می‌دهد که می‌توان از طریق دستیابی به استاندارد تنظیم شده از سوی اتحادیه اروپا برای سطح دی‌اکسید نیتروژن تعداد ۱۲۰۰ مرگ را در این شهر کاهش داد. این کاهش به معنای افزایش متوسط طول عمر در این شهر به میزان ۵ ماه است. علاوه بر این، حدود ۱۸۷۰۰ حملة آسم کمتر، ۱۲۱۰۰ مورد کمتر برونشیت و ۶۰۰ مورد کمتر بستری شدن به خاطر بیماری‌های عروقی حاصلِ یک چنین تغییری خواهند بود.

مشکلات زمانی ظاهر شدند که جمعیت شهر به یک میلیون و ششصد هزار نفر رسید. ترافیک همچنین اولین دلیل برای آلودگی صوتی در شهر هست، ۶۱% ساکنان با میزانی از سروصدا در زندگی مواجه هستند که بسیار بیش از آن چیزی است که در قانون پیش بینی شده.

اما زندگی ماشینی عواقب ناگوار دیگری نیز دارد. ۹۰۹۵ مورد تصادف شهری در سال ۲۰۱۵ گزارش شده است که ۲۷ مورد آن منجر به مرگ شد. کم تحرکی باعث شده است که از هر پنج کودک در بارسلون، یکی دچار چاقی یا در معرض آن باشد. آخرین نتیجة غلبه ماشین، کمبود فضاهای سبز است که خود به عنوان یکی از دلایل اجرای این برنامه ذکر شده است. به طور متوسط میزان فضای سبز برای هر شهروند بارسلونی، فقط ۶.۶ متر مربع است و این رقم برای ساکنان محلة اِخمپله ۱.۸۵ و برای محلة گراسیا ۳.۱۵ است. رقمی نزدیک به آمار ناظر بر شهرِ توکیو با سه متر مربع و بسیار دور از آمارِ ناظر بر لندن با بیست‌وهفت مترمربع و آمار فوق‌العادة آمستردام با ۸۷.۵ مترمربع. سازمان بهداشت جهانی پیشنهاد حداقل ۹ متر مربع فضای سبز را به ازای هر شهروند را الزامی می‌شمارد.

طرح جدیدِ بارسلون مشتمل است بر ایجاد بلوک‌های بزرگ از طریق مجموعه‌ای از مداخله‌های تدریجی است که زیرساخت‌های موجود را تغییر کاربری می‌دهند. قدم اول، مدیریت ترافیک است از طریق تغییر کاربری خیابان‌ها و ایجاد مسیرهای اتوبوس‌رو انجام خواهد گرفت.

طرح جدید

طرح جدیدِ بارسلون مشتمل است بر ایجاد بلوک‌های بزرگ از طریق مجموعه‌ای از مداخله‌های تدریجی است که زیرساخت‌های موجود را تغییر کاربری می‌دهند. قدم اول، مدیریت ترافیک است از طریق تغییر کاربری خیابان‌ها و ایجاد مسیرهای اتوبوس‌رو انجام خواهد گرفت. بلوک‌های بزرگ از یک محله کوچک‌تر و از بلوک‌های معمول شهری بزرگ‌تر هستند. این طرح در ابتدا در محلة اِخمپله و محله‌های مشابه همچون سنت‌مارتی اجرا خواهد شد و عمدتاً الگوی شبکه‌ای را دنبال خواهد کرد.

 در اِخمپله، هر بلوک بزرگ مشتمل است بر ۹ بلوک کوچک‌ترِ درهم‌تنیده. رفت‌وآمد ماشین، موتورسیکلت، کامیون و اتوبوس فقط به خیابان‌هایی محدود می‌شود که حول بلوک‌های بزرگ قرار دارند، و فقط آن اتومبیل‌هایی مجاز به رفت‌وآمد در خیابان‌های داخلی هستند که یا متعلق به ساکنان محل باشند یا تأمین‌کنندة مایحتاج مغازه‌های محله. علاوه بر این، این اتومبیل‌ها باید با سرعت بسیار پایین، در حد ۱۰ کیلومتر در ساعت رانندگی کنند. عموماً محدودیت سرعت درون شهر ۵۰ کیلومتر در ساعت هست و در مناطق خاص ۳۰ کیلومتر در ساعت.

اهداف این برنامه جاه‌طلبانه هستند: با اجرای این استراتژی‌ها در قدم اول، این شهر قصد دارد که استفاده از ماشین را در حدود ۲۱% طی دو سال آینده کاهش دهد و شکل جابجایی را در قالب قدم زدن، دوچرخه‌سواری و حمل‌ونقل عمومی ببرد. بلوک‌های بزرگ از طریق اضافه کردن ۳۰۰ کیلومتر راه دوچرخه‌رو جدید تکمیل خواهند شد. این رقم هم اکنون در حدود ۱۰۰ کیلومتر است. همچنین هم اکنون شبکة اتوبوس‌رانی‌ای به اجرا در آمده است که خیابان‌های اصلی و عمود به هم را پوشش می‌دهد. سالوادور روئدا، مدیر مؤسسه محیط‌زیستِ شهریِ بارسلون و یکی از طرفداران این پروژه، می‌گوید که با اجرای این طرح هر کسی در هر زمانی با طیِ مسیری کمتر از ۳۰۰ متر به یک ایستگاه اتوبوس می‌رسد و میانگین انتظار برای اتوبوس ۵ دقیقه خواهد بود. (میانگین کنونی ۱۴ دقیقه است). به علاوه، این شبکه برای همه بسیار مقرون به صرفه و منصفانه خواهد بود چرا که در اکثر موارد (۹۵٪) با یکبار اتوبوس گرفتن به مقصد می‌رسید .

اگر همه چیز مطابق برنامه پیش برود، حدود ۷ میلیون از ۱۳.۸ میلیون متر مربعی که به حمل و نقل وسایل موتوری اختصاص داده شده است، پیاده راه خواهد شد.

مرسده ویدال، عضو کمیسیون حمل‌ونقل شورای شهر بارسلون هنگام ارائة عمومی این برنامه یادآور شد که "تعجبی ندارد که این مفهوم در این محل زاده شده باشد" زیرا "شهرِ ما شهری شلوغ است و ما نیازمند فتح مجدد فضاهای شهری هستیم". اگر همه چیز مطابق برنامه پیش برود، حدود ۷ میلیون از ۱۳.۸ میلیون متر مربعی که به حمل و نقل وسایل موتوری اختصاص داده شده است، پیاده راه خواهد شد.
هم اکنون ۲۰% جابجایی‌ها در شهر توسط وسایل نقلیه خصوصی انجام می‌شود، اما ۶۰% جاده‌ها در تملک این وسایل است. ژانت سانتز، عضو کارگروهِ محیط‌زیست، شهرسازی و حمل‌ونقلِ شورای شهر که بر لزوم دستیابی به اتحاد اجتماعی، همزیستی و مبادلات انسانی تأکید دارد، می‌گوید که لازم است که خیابان‌ها را باز پس بگیریم. او در صدمین سال تولد جِین جِیکوبس، نویسنده و فعال شهری از فعالیت‌های او برای تحقق حقّ شهروندان به شهر یاد کرد: " او (جِیکوبس) می‌خواست خیابان‌ها را به ساکنان آن باز پس دهد. امروز، ما نیز در راستای تحقق همان هدف تلاش می‌کنیم.

 خیابان‌ها می‌باید تبدیل به خانة دوم ساکنان شوند، یا فضای قابل زیست ایشان را گسترش دهند. فضاهای عمومی می‌باید فضایی برای حرکت باشد، جایی که فضای سبز یک واقعیت است و جایی که تاریخچة محله و زندگی محلی حضور توأمان دارند

سانتز سپس افزود که "این برنامه نکات اصلی محیط‌زیست شهری را در خود جای داده است. ما می‌خواهیم بارسلون را به شهری برای زندگی تبدیل کنیم. همچنین، به عنوان یک شهر در حاشیة مدیترانه، ساکنان آن زمان زیادی را در خیابان‌هایش می‌گذرانند. این خیابان‌ها می‌باید تبدیل به خانة دوم ساکنان شوند، یا فضای قابل زیست ایشان را گسترش دهند. فضاهای عمومی می‌باید فضایی برای حرکت باشد، جایی که فضای سبز یک واقعیت است و جایی که تاریخچة محله و زندگی محلی حضور توأمان دارند.

" روئدا در همین زمینه می‌گوید: "ما می‌خواهیم فضاهای عمومی مکانی جهت تمرین و تلاش برای دستیابی به تمام حقوق شهروندی باشد: مبادله، بیان و مشارکت، فرهنگ و دانش، و حقّ به اوقات فراغت".

شهرسازی گام‌به‌گام

کل این روند در نُه مکان مختلف و با آهنگ‌های متفاوت، از طریق آنچه سانتز "شهرگرایی گام‌به‌گام" می‌نامد، دارد هدایت می‌شود: یک روش از نوع آزمون‌وخطای تدریجی، با اقدامات آزمایشی اولیه‌ای همچون تغییر دادن کاربری جاده‌ها و یک بودجة اولیه‌ای در حد ۱۰ میلیون دلار (۷.۹ میلیون یورو). او معتقد است که اکنون زمان آن است که از نظریه به عمل روی آوریم.

اندیشة بلوک‌های بزرگ در ابتدا در سال ۱۹۸۷ عنوان شد؛ پس از آنکه تحقیقات علمی نشان دادند که میزان تولید سروصدا در شهر بسیار زیاد است. اولین طرح در محلة گراسیا در ۲۰۰۳ آزموده شد. بسیاری از آزمایش‌ها، همچون روزهای بدون ماشین، در مناطقی همچون سنت مارتی، که به عنوان نوعی موش آزمایشگاهی برای طرح بلوک‌های بزرگ ایفای نقش کردند.

شهردار بارسلون، جوزف ماریا مونتانر، می‌گوید که این کار با مشاورة مستقیم گروه‌های محلی انجام شده است و همچنان انجام خواهد شد. همسایه‌ها (ساکنان محلات) قدم‌به‌قدم نیاز به امتحان کردن آن و آزمایش مکان‌های جدید دارند و ما امیدوارم که بسیاری از اندیشه‌هایی که ما می‌خواهیم به آن‌ها جامة عمل بپوشانیم از سوی ایشان بارور شوند.

 روئدا می‌گوید که اندیشة بلوک‌های بزرگ به فلسفة سِردا بر می‌گردد که می‌خواست به مرحلة دیگری از زندگی شهری برسد، به دنیای مدرن، از طریق قابل زندگی کردنِ شهر و همساز کردنش با زیست‌بومِ موجود. "ما اِخمپلة سِردا را به عنوان نمونة پایة طرح در اختیار داریم. نمونه‌ای که به دلیل حرص و آز نادیده گرفته شد. آنچه که در آن طرح اولیه به عنوان فضای سبز در نظر گرفته شده بود، به کندی اجرایی شد. سپس، اتومبیل‌ها آمدند و خُردخُرد فضای هر روز بیشتری را اشغال کردند. ما می‌خواهیم آن فضاهای سبز را مجدداً به دست آوریم، و این امر صرفاً از طریق یک تغییر و جابجایی جدی میسر خواهد شد.
روئدا می‌گوید که یک بلوک بزرگ اِخمپله ۴۰۰ در ۴۰۰ متر، بین ۵۰۰۰ الی ۶۰۰۰ نفر را در خود جای می‌دهد. این اندازه از جمعیت، مشابه جمعیت شهرهای کوچک هست. همه چیز باید در نظر گرفته شود تا بتوانیم با چالش‌های اصلی قرن جدید دست‌وپنجه نرم کنیم: ساخت‌وساز، اقتصاد، آب، انواع پسماندها، متابولیسم، پیوستگی اجتماعی، همه و همه باید در این بلوک‌های بزرگ در نظر گرفته شود.
پیشنهاد این طرح چنین است: "هر بلوک بزرگی همچون یک شهر کوچک با ویژگی‌های خاص خودش است. تصور کنید چه کارهایی می‌توان انجام داد. یک ناحیة داخلی اِخمپله به بزرگی میدان گراسیا است". روئدا در ادامه می‌افزاید که این ساختار جدیدِ شهری، ۱۶۰ تقاطع را از محصور بودن آزاد می‌کند. او از همین الان در مورد آیندة این طرح هیجان‎زده است "من از هم اکنون می‌توانم تصویر استخرهای پر از مردم این محلات در تابستان‌ها را در ذهنم ببینم".

http://yekshahr.net/2016/09/post-432.html
منبع:
https://www.theguardian.com/cities/۲۰۱۶/may/۱۷/superblocks-rescue-barcelona-spain-plan-give-streets-back-residents